Regionale Energietransitie

Regio Foodvalley heeft een Regionale Energie Strategie (RES) opgesteld, om doelen uit het Klimaatakkoord voor 2030 te halen én een grote stap te maken om energieneutraal te zijn in 2050. Dat gebeurde met adviezen van een Burgerforum én de stem van inwoners aan de tafel waar de inhoud van de RES werd bepaald. Want die brengen wijsheid én menselijke maat mee.

In de RES bepalen twee provincies, acht gemeenten, twee waterschappen, belanghebbenden en inwoners sámen naar hoe we locaties zoeken voor duurzame energie uit wind en zon. Dertig Nederlandse regio’s maken een RES. Vivian van den Bosch is projectleider Energietransitie Regio Foodvalley. Nicky Struijker Boudier maakte haar werk van communiceren en het betrekken van mensen bij ingrepen in de leefomgeving. Zij ondersteunden het bijzondere beslisproces vanuit Regio Foodvalley. Inwoner Ingrid Lether krijgt waarschijnlijk een zonnepark in haar achtertuin. Ze is representant in het Burgerforum en besliste mee aan de Stakeholdertafel waar de RES werd gemaakt.

Nog meer weten?
De aanpak met het Burgerforum staat
hier stap voor stap beschreven.

Oplossingen die acceptabel zijn voor de omgeving, komen pas boven water als je met aandacht in gesprek gaat over de verschillende belangen en diepere waarden, weten Struijker Boudier en Van den Bosch: “Plekken hebben voor mensen nou eenmaal verschillende betekenissen. En naar die diepere waarden wilden we op zoek gaan. Dat gaat niet met even een praatje maken, maar vergt een groeiende verdiepende verstandhouding.” Daarom kozen ze voor een Mutual Gains Approach, met een brede stakeholdertafel waaraan een groot aantal belanghebbenden al vanaf het begin aanschoof, zoals natuur- en milieufederaties, woningcorporaties, energiecoöperaties, bedrijfsleven, en later ook burgerforumleden. Dat is vrij vernieuwend bij het opstellen van een RES. “Maar wil je echt weten wat voor inwoners de waarde van een landschap is, dan moet je zo intensief in gesprek gaan.”

Lether: “Het maakt echt uit of ik een plan onder ogen krijg van 7 hectare zonnepanelen met een groot hekwerk erom achter mijn huis, of dat we het erover hebben en er een groene singel omheen tekenen met extensief hooiland. Een ondoordachte aanpak in een gebied kan ervoor zorgen dat de protesten al ingebakken worden. En dat hoeft niet. Dát was mijn drijfveer om als burger aan te schuiven.”

“Duurzaamheid willen we allemaal, niemand is tegen schone energie”, weet Struijker Boudier. Lether: “En niemand wil het in zijn achtertuin, ik ook niet. Maar zonder gaat ook niet. Ik woon aan een polderweggetje dat nu aan weerszijden van een snelweg uit 1973 doodloopt. Die snelweg wilde toen ook niemand, net als de stoomtrein. Gebiedswaarde is iets dat ook went.”

Van den Bosch: “De impact is groot als iets een plek in de ruimte opeist. Het toevoegen van gebruiksfuncties, zoals energie, grijpt in op bestaande functies van het gebied. Dat geldt voor duurzame energie, maar ook voor andere ruimteclaims, zoals de woonopgave of de landbouwtransitie. De ruimte is beperkt en de opgaven die op ons afkomen groot. In de regio zoeken we daarom ook naar kansen om ruimte dubbel te gebruiken, bijvoorbeeld door zonnepanelen te plaatsen op (bedrijfs)daken.”

Mijn plek

Door je te willen verdiepen in elkaars belangen is de kans op betere oplossingen voor iedereen groot. Van den Bosch: “Het vormgeven en concreter maken van de RES vraagt onafgebroken inzoomen en uitzoomen tussen het algemeen regionaal belang bij duurzame energie, en het belang van lokale en maatschappelijke waarden die stakeholders ervaren. Het schakelen tussen die belangen en het maken van een integrale afweging vormt de uitdaging.”

Elkaar kennen

In 2019 schoven heel veel betrokken partijen uit Regio Foodvalley aan de stakeholdertafel om samen aan de RES te werken. Daar werden stoelen vrijgehouden met de vraag: hoe krijgen we ook het belang van de inwoners aan tafel? Struijker Boudier: “We onderzochten verschillende methodes en kwamen uit bij het idee van een Burgerforum. In samenspraak met het Nederlands Platform Burgerparticipatie en Overheidsbeleid is dat idee uitgewerkt. Een burgerforum levert een onafhankelijk advies op van een zo goed mogelijke afspiegeling van inwoners uit de regio.”

Het Burgerforum werd gevoed met bevindingen uit een brede raadpleging onder 10.000 inwoners, waarin 1800 respondenten 5000 argumenten achterlieten om in belangenafwegingen mee te nemen. Dat werd opgevolgd met bijeenkomsten en inhoudelijke ateliers. Dit alles leverde een burgeradvies op waarvan het Stakeholderoverleg alleen met goede motivatie van af zou wijken. Lether schoof mét het advies aan de tafel waar de stakeholders de inhoud van de RES bepaalden.

Onafhankelijk

Struijker Boudier: “Heel erg waardevol en verfrissend. Als je als team hard aan het werk bent, kan je best in een bubbel komen, en inwoners trekken je daaruit. Het mooiste is dat zij wijsheid, benen op de grond, creativiteit en de menselijke maat aan tafel brengen.”

Ingrid Lether vond het interessant, leuk en leerzaam: “We hadden leuke discussies binnen
onze Burgerforum WhatsApp groep, maar ook in wisselwerking met de andere stakeholders. Waar kan het wel? Hoe vind je een beste plek waar het het minste pijn doet? Omdat er al wel een concept RES was, liepen we met onze basiskennis achter, maar we kwamen als burgers in elk geval alsnog met gelijkwaardige stem aan tafel. Er werd naar ons geluisterd als naar een soort ondernemings-raad in het proces. Ik vind het mooi dat we tot op de letter mee konden beslissen. Dat gebeurt nog niet vaak. Ik zou het zo weer doen.”

Gelijkwaardig

Het Burgerforum adviseerde onder meer lokaal eigenaarschap bij het realiseren van windmolens of zonneparken, waarbij er baten ten gunste vavn inwoners in de regio komen. Denk aan elektrische deelauto’s, opwekking voor eigen gebruik of aandelen. Andere adviezen zijn: in gesprek blijven met een bewonerspanel, natuur en landschapswaarden respecteren bij het inpassen, meer isolatie en consuminderen en kijken naar schone alternatieven voor zon en wind. Tenslotte moet de regio energiebeleid integraal presenteren aan burgers. Dus niet de zoektocht naar windmolenlocaties loskoppelen van de transitie naar energie neutrale woningen.

Advies Burgerforum

Achter het huis van
Ingrid Lether komt waarschijnlijk een zonnepark.

Samen werken aan duurzaam opwekken van energie in Regio Foodvalley.